Schmidt (Schmiedt) Jan zwany Fabriciusem (1623–1690), doktor medycyny, lekarz miejski Gdańska, współautor farmakopei. Ur. 1 XII w Gdańsku, był synem Daniela (ok. 1588–1651), lekarza, długoletniego fizyka miejskiego, i Katarzyny z domu Schewecke.
S. pobierał pierwsze nauki (w l. 1630–4) u pastora we wsi Rauden pod Gdańskiem. Do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku przyjęto go zapewne w r. 1635. Niezwykle uzdolniony, jako pierwszy uczeń w dziejach tej szkoły, wygłosił mowę w języku greckim. Po ukończeniu gimnazjum wyjechał do Królewca, gdzie immatrykulował się 9 IX 1642, mając zamiar studiować teologię. Wkrótce zmienił kierunek studiów i zapisał się na wydz. lekarski. W r. 1646 wygłosił dysputę pt. De natura morbi. Przeniósł się potem na uniwersytet w Lejdzie; tu uczył się medycyny i botaniki, a także języka arabskiego. Dalsze studia odbył w Paryżu i w Montpellier, gdzie uzyskał kolejno stopnie naukowe: 3 VII 1648 bakalaureat na podstawie rozprawy pt. An phlebotomia in morbis chronicis necessaria, w której wypowiedział się przeciwko powszechnemu wówczas puszczaniu krwi, w grudniu t.r. stopień licencjata, a 28–30 I 1649 doktorat medycyny po obronie rozprawy pt. Questiones cardinales quattuor. Studia medyczne uzupełniał w Padwie. Do Gdańska powrócił w czerwcu 1650. Podjął tu praktykę prywatną i pracował w szpitalach.
Dn. 29 VII 1661 uzyskał S., wraz z Janem Ernestem Schefflerem, stanowisko lekarza miejskiego. Na polecenie Rady Miasta rozpoczął S. wraz z nim opracowywanie przepisów sporządzania leków. W r. 1662 ukazał się drukiem konspekt farmakopei, pt. Dispensatorii Gedanensis sciagraphia…. Pracę nad farmakopeą zakończyli S. i Scheffler w r. 1665. Zatytułowana Dispensatorium Gedanense continens omnia materialia et medicamenta tam Galenica quam chymica quae in officinis Gedanensibus prostant…, zawierała ogólną charakterystykę surowców, z których wyrabiano leki, oraz zawarte w 18 rozdziałach przepisy sporządzania leków różnej konsystencji. Była to pierwsza farmakopea opracowana na obszarze Polski i chociaż nie została wydana drukiem (B. PAN w Gd.: rkp. 953), jej przepisy weszły w życie, a sankcjonowała je ustawa medyczna z r. 1703.
S. był propagatorem terapii dożylnej i wprowadzania tą drogą leków do organizmu chorego. Doświadczalnie przekonał lekarzy gdańskich o korzyściach wlewań dożylnych (stosowanych już od r. 1663 przez niemieckiego lekarza J. S. Elsholza), wykonując w r. 1666 eksperyment w szpitalu miejskim. Wyniki swych badań przesłał do Królewskiego Tow. Naukowego w Londynie, które je opublikowało pt. Some new experiments of injecting medicated liquors, together with the considerable cures performed thereby w „Philosophical Transactions” (z dn. 17 XII 1666). To obszerne (s. 564) doniesienie zostało powtórzone w „Journal de Sçavans” (z 23 I 1668). S. leczył w ten sposób w szpitalach gdańskich wielu chorych na kiłę, dnę, apopleksję i kołtun («plica polonica»).
S. był autorem licznych prac fachowych. W r. 1649 opublikował w Montpellier dysertację pt. Studium medicum. Później drukował swe doniesienia (w l. 1672 – 4 obserwacje, w l. 1673–4 – 17 obserwacji, w l. 1675–6 – 10 obserwacji, w l. 1678–9 – 21 obserwacji) w organie niemieckiego tow. medycznego zwanego Akademią, a od r. 1672 Academia Caesareo-Leopoldina pt. „Miscellanea curiosa sive Ephemeridum medico-physicarum germanicarum Academiae naturae curiosorum” (wyd. m.in. we Wrocławiu, Lipsku i Frankfurcie nad Odrą), potem wydawanym pt. „Acta Physico-Medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae naturae curiosorum” (wyd. w Norymberdze). Dotyczyły one głównie przypadłości chorobowych i potworności natury. S. interesował się także zoologią i botaniką, w r. 1674 dostarczał owoce i nasiona rzadkich roślin z Francji, Włoch i Afryki do zielnika Jakuba Breyne’a. Brał również udział w publicznych sekcjach zwłok wykonywanych w Gdańsku przez tutejszych anatomów. Zmarł w Gdańsku 3 III 1690; został pochowany 15 III t.r. w kościele Najśw. Marii Panny w Gdańsku.
Pierwszą żoną S-a była (od r. 1654) wdowa po bogatym kupcu Elżbieta Borbeck, drugą (od r. 1655) córka syndyka miejskiego Anna Maria Riccius. Z drugiego małżeństwa pozostawił syna Jana Gabriela i dwie córki: Annę Dorotę i Wirginię Renatę, żonę kolejno dwóch gdańskich lekarzy – Ernesta Gotfryda Heysego i Gotfryda Stüvego.
Syn Jan Gabriel (1662–1685) po ukończeniu gdańskiego Gimnazjum Akademickiego studiował w l. 1680–5 medycynę w Królewcu, Helmstedt i Montpellier. Na podstawie pracy „Exercitatio anatomico-medica, de valvulis…” (Helmstadii 1682) uzyskał w Helmstedt tytuł doktora medycyny. Zmarł w Helmstedt 18 VIII 1685.
Młodszy brat S-a, Konstanty (ok. 1633–1669), po studiach medycznych w Królewcu był lekarzem w Kronstadzie.
Portret S-a – miedzioryt Eliasza Heinzelmanna wg rysunku Andrzeja Stecha w B. PAN w Gd.: sygn. Z I 4630, reprod. w: Kurkowa A., Ilustracja portretowa w drukach gdańskich XVII wieku, „Roczn. Gdań.” T.43: 1983 z. 1 s. 101 tabl. 29; – Estreicher, XXVII; Biogr. Lexicon d. herrvor. Ärzte, V 91; Dzierżanowski R., Słownik chronologiczny dziejów medycyny i farmacji, W. 1983 s. 76, 77; Giedroyć, Źródła do dziej. medycyny, s. 687–96; Kosmiński, Słown. lekarzów, s. 115, 445; Schwarz F., Danziger Aerzte in 16.–18. Jahrhundert, Danzig 1942 VII 35, 71, 83, 118; – Bieńkowski T., Polscy przedstawiciele „scientia curiosa”, „Rozpr. z Dziej. Oświaty” T. 30: 1987 s. 58–9; Drygas A., Aptekarstwo gdańskie 1399–1939, Wr. 1983 s. 111–20; Głowacki W. W., Odnalezienie najstarszej Farmakopei Polskiej, Dispensatorium Gedanense 1665, „Farmac. Pol.” R. 5: 1949 nr 7 s. 272–4; tenże, Tradycje farmaceutyczne Gdańska, tamże R. 14: 1958 nr 17 s. 273–8; Kurkowa A., Jakub i Jan Filip Breynowie, Wr. 1989 s. 44, 47, 62, 68, 69, 109, 118; Łyskanowski M., Polonica w czasopiśmie XVII i XVIII wieku „Miscellanea Curiosa”, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S.B, Z. 5, W. 1961 s. 48, 52, 55–61; Sokół S., Historia chirurgii w Polsce, cz. 1, Chirurgia okresu cechowego, Wr. 1967; tenże, Medycyna w Gdańsku w dobie Odrodzenia, Wr. 1960; – Haller A., Bibliotheca medicinae practicae, Basileae 1778 III 11; Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, Oprac. Z. Nowak i P. Szafran, W. 1974; Die Matrikel der Albertus-Uniwersität zu Königsberg, Leipzig 1911 I, II; Prace lekarzy związanych z kulturą polską publikowane w czasopiśmie „Miscellanea Curiosa” z XVII i XVIII w. [tłumaczenie z łaciny 4 prac medycznych S-a, M. Kamińska-Axer], „Arch. Hist. Med.” R. 38: 1975 z. 3–4 s. 365–73; Schütz K., Das beste Glück eines Christen bei der Leich-Begängnüss des Joannis Schmiedten fürgestellet, Dantzig 1691 (autobiografia S-a wykorzystana w mowie pogrzebowej); – AP w Gd.: sygn. 300/R/Vv 22 s. 603; B. PAN w Gd.: sygn. XIXq.72 („Studium Medicum”), sygn. 22 in Oe 140 4°, sygn. 26 in Od 5702, rkp. 953 adl. 2; – Mater. Red. PSB: Życiorys Jana Gabriela Schmidta, oprac. przez Marka Wagnera; – Informacje Piotra Szarejki z W.
Marek Wagner